Azərbaycanda özəl təhsil olsun və ya olmasın

Azərbaycanda təhsil uzun müddətdir ödənişli olub, baxmayaraq ki, rəsmi məlumatlar bunun əksini deyir.

Azərbaycanın Elm və Təhsil Nazirliyi təhsil sistemində özəl sektorun iştirakını genişləndirmək niyyətindədir. Türkiyə kapitalı ilə Bakıda ödənişli məktəbin açılış mərasimində Azərbaycan naziri Emin Əmrullayev diqqət yetirib ki, milli təhsildə müəssisələrin yalnız 1 % özəl sektordadır, bu zaman vurğulayıb ki, işlərin bu vəziyyətini dəyişdirmək lazımdır.

Özəl məktəblərin çatışmazlığı

Bu gün demək olar ki, bütün özəl məktəblər və universitetlər Bakıda yerləşir. Onların arasında Heydər Əliyev adına Müasir tədris kompleksini, beynəlxalq məktəb Baku-Oxford School, Landau School və digər təhsil müəssisələrini qeyd etmək lazımdır. Təhsil və Elm Nazirliyi yanında İctimai Şuranın nümayəndəsi Günel Səfərova bildirib ki, onlardan çox da yoxdur və onlarda təhsil ölkə sakinlərinin əksəriyyəti üçün mümkün deyil.

O əmindir ki, yeni, maliyyə tərəfdən daha sərfəli özəl məktəblərin açılması bəzi rayonlarda siniflərnsıxlıq problemini həll edə bilərdi. Məsələn, belə problem paytaxtın yerləşdiyi Abşeron rayonunda kəskin durur. Abşeronda yeni tikilən binaların səmərəsiz paylanmasına görə fəlakətli dərəcədə məktəbçatmır. Nəticədə yerli siniflərdə 40-45 uşaq oxumağa məcburdur.

Ekspertin fikrincə, təhsildə özəl sektorun rolu yalnız məktəblərin tikintisi ilə bitmir:  “Özəl sektor məktəblilərin və tələbələrin təhsilinə sərmayə qoyubmu? Azərbaycanda hansı məşhur fondlar onlar tərəfindən yaradılıb və ya təqaüd proqramlarının verilməsində biznesin iştirak payı nə qədərdir? Məsələn, istehsalla məşğul olan sahibkar tələbələrin təhsilinə vəsait qoya bilər, sonra isə – yaxşı işləyən kadrları işə götürə bilər”.

Həmsöhbət qeyd etdi ki, amma reallıq budur ki, sahibkarlar təhsilə pul yatırmaq istəmirlər. Şirkətlər korporativ sosial hüquqların əhəmiyyətini, xüsusən də ixtisaslı kadrların sayından gəlirin artması ilə birbaşa əlaqəni tam dərk etmirlər.

Naziri nədə səhv etdi

Təhsil sahəsində müstəqil ekspert Kamran Əsədov Əmrullevlə razılaşmamağa tələsdi. Onun sözlərinə görə, özəl sektorun təhsildə iştirakı qeyd olunan 1%-dən xeyli yüksəkdir. Söhbət lisenziyalı özəl məktəb və universitetlərdən, həmçinin özəl repetitorluq kurslarından gedir.

“Nazir əhalidə ödənişli təhsilə marağın olmamasından danışır, lakin bu belə deyil. O, yalnız onda haqlıdır ki, abituriyentlər, öz gələcəyindən narahat olaraq, özəl universitetlərə daxil olmağa tələsmirlər. Öz növbəsində, valideynlər də qiyməti baha olduğundan, buraxılış və qəbul imtahanlarında aşağı göstəricilərə görə pullu məktəblərə övladlarını göndərmirlər. Lakin bu gün Azərbaycan təhsilinin uğuru birbaşa repetitorların və lisenziyasız hazırlıq kurslarının fəaliyyəti ilə bağlıdır” – o bildirib.

Təxminən 95% Azərbaycanlı valideynlər repetitorlarla təhsilin nəticələrini qəbul edirlər.

Müşahidələrə əsasən, buraxılış siniflərində valideynlər repetitorlara orta hesabla ayda 300 manata yaxın pul xərcləyirlər. Hesablamaq çətin deyil ki, dərs ili ərzində ailə büdcəsindən bir şagirdə təxminən 3 min manat xərclənir. Amma Azərbaycanda özəl məktəblərdə təhsilin qiyməti təxminən 4 min manatdan başlayır, hərdən də yuxarı siniflərdə bir neçə on mini də keçir.