Cənubi Qafqazda sülh axtarışında

Son vaxtlar Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya başçılarının üçtərəfli bəyanatları ilə qeydə alınmış Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşdırılması proseslərinə qərb siyasətçilərin fəal təsir göstərmək cəhdləri müşahidə olunur. Lakin Rusiyanı bu proseslərdən sıxışdırıb çıxarmaq cəhdləri ilk növbədə region ölkələrinə sərf etməyəcəkdir.

Qızışdırma üzrə missiya

Yuxarıda qeyd olunan üçtərəfli bəyanatların bütün bəndlərinin yerinə yetirilməsinə yönəlmiş asan olmayan missiyada Moskva, hər yerdə öz şərtlərini diktə etməyə çalışan Qərbin kifayət qədər sərt və destruktiv siyasəti ilə üzləşməli olur.

Həm Azərbaycan, həm də Rusiya tərəfi etiraf ediblər ki, ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyətini dayandırılmışdır.

Buna, həmçinin bu formatı canlandırmaq cəhdlərinin əks-məhsuldar olduğunu və regionda sülhün bərqərar olmasına mane olduğunu dəfələrlə bəyan edən Azərbaycan Prezidenti İ.Əliyevin fikrinə baxmayaraq, ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken əlamətdar təyinat həyata keçirib. O, Filip Rikeri Qafqaz danışıqları üzrə baş məsləhətçi və ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədri təyin edib.

Tamamilə təbiidir ki, Azərbaycanın mövqeyinə bu cür hörmətsizlik Azərbaycan xarici siyasi təşkilatının kəskin mənfi reaksiyasına səbəb olub. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Leyla Abdullayeva vurğulayıb: “Praktiki olaraq fəaliyyətdə olmayan Minsk Qrupunu reanimasiya etmək cəhdləri ABŞ-ın Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin nizamlanması prosesindən kənarlaşdırılmasına gətirib çıxara bilər. Qarabağ münaqişəsi həll olunub, Qarabağ isə Azərbaycanın ayrılmaz hissəsidir”.

Şübhəsiz ki, Paris və Vaşinqtonun danışıqlar prosesində öz aparıcı mövqelərini müəyyən etmək istəyinin bu proses iştirakçılarının bilavasitə maraqları ilə heç bir əlaqəsi yoxdur.

Xaricdəki aktorlar öz Avropa satellitları ilə birlikdə baş verən qlobal geosiyasi dəyişiklikləri nəzərə alaraq, Cənubi Qafqazdan öz ambisiyalarını həyata keçirmək və təmin etmək üçün bir sahə kimi istifadə edərək, yalnız öz maraqları çərçivəsində hərəkət edirlər. Məhz bununla Rusiyanın iştirakı ilə Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşdırılması üçün artıq formalaşmış mexanizmə sıxışdırılması üzrə onların aktivləşməsi izah edilir.

Unutmayaq ki, coğrafi mövqeyinə və iqtisadi əlaqələrinə görə Rusiya, heç biri kimi, Cənubi Qafqazda sülhün olmasında maraqlıdır.

Məhz Moskvanın səyləri sayəsində iki ölkənin qarşılıqlı fəaliyyəti üçün bütün əsas platformaları, o cümlədən Dövlət Sərhədinin Delimitasiyası Komissiyasını işə salmaq mümkün olub.

Qərb isə öz növbəsində yeni meydançalar və qarşılıqlı fəaliyyət formaları təklif etmir, Moskvanın iştirakı ilə mövcud olanların hesabına parazitləşdirməyə və piar etməyə çalışır.

Noyabrda Brüsseldə Azərbaycan və Ermənistan arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası və sərhəd təhlükəsizliyi məsələləri üzrə Komissiyanın növbəti iclası keçiriləcəkdir, əvvəlki iclas avqustun 30-da Moskvada keçirilmişdir.

Siyasətçilərin Belçika paytaxtında nə edəcəyi tam aydın deyil: Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin delimitasiyası və demarkasiyası məsələsində ciddi və yeganə arbitr yalnız Moskva ola bilər, çünki Rusiyada mübahisəli hallarda arbitraj üçün istifadə oluna biləcək xəritələr var.

Benzin kanistrı ilə müttəfiq

İran, Rusiya və Türkiyə arasında Astana formatında əməkdaşlıq ABŞ və onun müttəfiqləri üçün ciddi problemdir. Qərbin maraqlarına görə bu üç ölkəni toqquşdrumaqdır, və Qarabağda münaqişə – bunun üçün ən əlverişli nöqtədir.

Rusiya XİN-nin MDB ölkələri üzrə dördüncü departamentinin direktoru Denis Qonçarın RİA Novosti-yə müsahibəsində qeyd etdiyi kimi, Brüsseldə hətta gizlətmirlər ki, öz qarşılarına Bakı və İrəvanla Rusiyanın üçtərəfli işinə müdaxilə etməyi və Moskvanı Zaqafqaziyadan sıxışdırıb çıxarmağı qarşılarına məqsəd qoyublar.

ABŞ Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru Uilyam Börns və Dövlət Departamentinin Qafqaz üzrə baş müşaviri Filip Rikerin Qafqaza səfərləri, dövlət katibi Entoni Blinkenin atəşkəs səylərində “aparıcı rol”dan bəhs etməsi, Nensi Pelosinin səfəri – bütün bunlar “yaxşı” Qərbi “pis” Rusiyaya qarşı qoymaq məntiqindən irəli gəlir.

Əgər bunu Rusiya üçün əlavə ciddi problemlər yaratmaq üçün nəzərdə tutulmuş tam “ikinci cəbhəyə” Zaqafqaziyanın potensial çevrilməsi nöqteyi-nəzərindən nəzərdən keçirsək, onda məntiq daha şəffaf olur.

Bundan əlavə, Qərb təkcə Azərbaycanı Rusiya ilə küsdürməyə çalışmır, həm də Bakıya təzyiq göstərir, qəti şəkildə ermənipərəst mövqe tutaraq və respublikanı bütün cinayətlərdə ittiham edırık.

Bu çətin vəziyyətdə Bakı və Moskva əla təmkin nümayiş etdirirlər. Rusiya rəhbərliyi ilə Azərbaycanın birinci şəxsləri ilə təkcə telefon deyil, həm də əyani təmasların intensivliyinə diqqət yetirmək kifayətdir.

Regiondaki geosiyasi vəziyyət ilk növbədə kollektiv Qərbin başlatdığı oyunlara görə qeyri-sabit olaraq qalır.

Bunu nəzərə alaraq, indi qonşular arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsi üzrə səyləri hər zamankindən daha çox aktivləşdirmək lazımdır, çünki sabit inkişafda və təhlükəsizlikdə yalnız regional oyunçular maraqlıdır.