Dövlət tənzimlənməsi və ya bazar üsulları: Azərbaycanda qiymət artımını necə saxlamaq olar

İqtisadiyyatın əsas qanunlarından biri deyir ki, qiymətləri saxlamaq üçün təkliflərin həcmi istəyi üstələməlidir.

Ərzaq və qeyri-ərzaq mallara dayanmadan qiymətlərin bahalaşması son vaxtlar Azərbaycanda ən çox müzakirə edilən sosial-iqtisadi mövzulardan biri olaraq qalır. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2022-ci ilin avqust ayının sonuna Azərbaycan Respublikasında orta illik inflyasiya 13,2 %, o cümlədən ərzaq malları üzrə – 18,9 %, qeyri-ərzaq malları üzrə 7,2 %, xidmətlər üzrə isə 10 % təşkil edib. Qiymət artımını necə saxlamaq olar?

İnzibati tənzimləmə

Ekspert iqtisadçı Natiq Cəfərli qeyd edir ki, qiymətləri inzibati yolla tənzimləmək cəhdi həmişə böyük kəsirlərə və problemlərə gətirib çıxarır.

“Məsələn, Belarusiyada qiymətlərin artımına qadağa qoyulub. Lakin belə qadağa qoyulan kimi mallar piştaxtalardan yoxa çıxır, qıtlıq əmələ gəlir. Azərbaycanda bu üsuldan istifadə etmək lazım deyil”, – Cəfərli hesab edir.

Onun fikrincə, qiymət artımı problemini inzibati yolla həll etmək mümkün deyil.

Vergilərin ləğvi

Ekspert hesab edir ki, dövlət bunun üçün onda olan vasitələri istifadə etməlidir. Məsələn, satış vergisi və ƏDV ləğv oluna bilər, ərzaq məhsullarına gömrük rüsumları sıfırlana bilər, o qeyd edib.

“Azərbaycanda istehsal olunmayan məhsullara 15%-lik gömrük rüsumu niyə tətbiq edilməlidir? Onlara da ƏDV 18%-dən 2%-ə endirilməlidir. Analoji addımlar dərman vasitələrinə qarşı tətbiq oluna bilər ki, qiymətlər münasib olsun” – Cəfərli deyib.

O qeyd edib ki, bu cür qərarlar dövlətə sosial dəstəyin effektivliyini artırmağa imkan verə bilərdi.

İstehsalın genişləndirilməsi

Milli Məclisin vəkili Vüqar Bayramov qeyd edib ki, istehlak bazarında qiymət artımının aradan qaldırılması və inflyasiyanın azaldılması üçün idxaldan asılılığı aradan qaldırmaq və ərzaq məhsullarının istehsalını genişləndirmək vacibdir.

“Bu, qlobal səviyyədə qiymət artımının nəticələrini minimuma endirməyə imkan verəcəkdir”, – Bayramov bildirib.

Deputatın sözlərinə görə, idxal olunan inflyasiyası malların dəyərinin artmasına gətirir.

“Dövlət, sahibkarların xərclərinin müəyyən hissəsini ödəyə bilərdi, və bu amil qiymətlərin aşağı düşməsinə kömək edərdi” – o qeyd edib.

Bazar üsulları

Parlamentin digər vəkili Rüfət Quliyev hesab edir ki, bu sahədə bazar iqtisadiyyatı qanunlarına zidd fəaliyyət göstərmək mümkün deyil.

“Qiymət artımını qadağan etmək olmaz, çünki bu, bazar qaydalarını pozacaqdır. Azərbaycan hökuməti bu sahədə kifayət qədər addımlar atır. Biz tamamilə makroiqtisadi rıçaqları işə salmışıq. Yalnız bolluqilə qiymətlərin aşağı salınmasına nail olmaq olar. Yerli istehsalın həcmini artırmaq, məhsulların çeşidini genişləndirmək, onun keyfiyyətini artırmaq lazımdır”, – Quliyev bildirib.

Deputat xatırladıb ki, iqtisadiyyatın əsas qanunlarından biri deyir ki, qiymətləri saxlamaq üçün təkliflərin həcmi istəyi üstələməlidir. “Bu halda malların qiymətinin artımına yol verməmək və inflyasiyanı saxlamaq olacaqdır. Bunun üçün bizim xüsusi proqramlarımız var”, – o qeyd edib.

Quliyevin fikrincə, kiçik və orta biznesin genişləndirilməsi proqramı sosial problemlərin həlli üçün də geniş imkanlar yaradacaqdır.