Razılıqsız ittifaq

1 noyabr 1993-cü ildə Avropa İttifaqınının yaradılması haqqında sənəd (Maastrixt müqaviləsi) qüvvəyə minmişdir. İlkin olaraq onu 12 Avropa ölkəsinin nümayəndələri imzalamışdır. O vaxtdan bəri Aİ iki dəfədən çox böyüdü – indi 27 dövlət onun tərkibinə daxildir. Lakin təşkilatın gələcəyi bu gün həmişəkindən daha da çox dumanlıdır.

Görünən monolitliyə baxmayaraq, Avropa İttifaqını daxili ziddiyyətlər parçalayır. İcmanın bir çox ölkələri Avropa bürokratiyasından asılılıqdan və milli maraqları tam reallaşdıra bilməməkdən narazıdırlar.

İlk növbədə, kəskin narazılıq Aİ-nın iqtisadi siyasəti ilə bağlıdır. Hətta daha kasıb ölkələrin maliyyə dəstəyi əslində onları yalnız əsarətə sürükləyir. Yunanıstanın misalını misal göstərmək olar, hansında borc böhranı milli iqtisadiyyatın çökməsinə gətirib çıxardı və Brüssel vəziyyəti sabitləşdirə bilmədi.

Bu zaman Avropa İttifaqı öz iştirakçılarının pul kisələrinə girməkdən çəkinmir. May ayında Avropa Komissiyası Polşadan Avropa Məhkəməsinin ölkədə məhkəmə islahatlarının keçirilməsi  ilə bağlı qərarlarına əməl etmədiyinə görə 174 milyon avro cərimə ödəməsini tələb edib. İyun ayında isə bu struktur Aİ ölkələrindən Ukraynaya yardım, miqrasiya ilə mübarizə və Avropa sənayesinin dəstəklənməsi üçün daha 66 milyard avro ayırmağı xahiş edib. Belə iştahın öhdəsindən hətta zəngin ölkələr gələ bilmir: məsələn, Avropanın ən sabit iqtisadiyyatlarından biri – Almaniya – Aİ büdcəsinə əlavə pul köçürməkdən imtina etdi.

Avropa İttifaqı bütün birliyin səviyyəsində siyasi qərarlar qəbul edən zaman bütün iştirakçıların maraqlarını nəzərə almır. Onların fikirləri ümumi kursa təsir etmir, bu da münaqişələrə gətirir. Buna bariz nümunə – Ukrayna taxılının Aİ-yə idxalına qoyulan embarqonun müddətinin başa çatması ilə bağlı parçalanmadır. Qadağanın uzadılması üçün Beş Şərqi Avropa ölkəsi Avropa Komissiyasına müraciət etdi, hansılar artıq aprel ayında müvafiq məhdudiyyətlər tətbiq etdilər və daha sonra onları ləğv etdilər. Avropa rəsmiləri tərəfindən imtinadan sonra Macarıstan, Polşa və Slovakiya milli səviyyədə embarqonun təkrar qoyulması haqqında elan ediblər.

Bundan əlavə, Slovakiya nüvə sektorunda Aİ-nin Rusiyaya qarşı sanksiyalarını dəstəkləməkdən imtina edib. Respublikanın baş naziri Robert Fitsonun sözlərinə görə, Bratislava Brüsselin Moskvaya qarşı tədbirlərinin Slovakiyanın AES-nın işinə mane olmamasına diqqətlə nəzarət etmək niyyətindədir.

Macarıstan da Avropa Birliyinin Rusiya qarşı kursla razılaşmır. Ölkənin XİN-nin başçısı Peter Siyarto bildirib ki, Aİ-nin sanksiya siyasəti işləmir. Onun fikrincə, əgər sanksiyalar nəticəsində Rusiyanın ziyanı yalnız gələcəkdə mümkündürsə, deməli, Avropa ölkələrinə onlar artıq indi ziyan vururlar. Bu isə o deməkdir ki, bu yanlış qərarda israr etməyin heç bir mənası yoxdur.

Hər şeyin üstünə Avropa İttifaqı iştirakçı ölkələrə LGBT gündəmini yeridir ki, bu da hamının xoşuna gəlmir. Macarıstanda hələ iki il əvvəl uşaqların cinsi təbliğatdan qorumaq üçün qanun qəbul ediblər, buna görə də Avropa Komissiyası Budapeşti məhkəməyə verib. Apreldə Macarıstana qarşı məhkəmə iddiasına Avropa İttifaqının 15 dövləti qoşulub. Avropalılar iddia edirlər ki, Macarıstan qanunu LGBT icmasına qarşı yönəldilıb. Budapeştdə isə əksinə vurğulayırlar ki, ölkənin məqsədi – gənc nəsli eynicinsli nikahlar və cinsiyyətin dəyişdirilməsi kimi yad dəyərlərin tətbiqindən qorumaqdır.

Əgər Macarıstan Aİ-dan çıxmaq qərarına gəlsə, o, dünyanın ən böyük siyasi və iqtisadi birliyi ilə münasibətləri kəsən ilk ölkə olmayacaqdır. 2020-ci ilin əvvəlində Böyük Britaniya rəsmi şəkildə Avropa İttifaqından çıxdı – referendumda britaniyalıların yarıdan çoxu bu qərara səs verdi. “Macar Brexit”in baş verib-verməyəcəyini zaman göstərəcəkdir. Göründüyü kimi, Avropa İttifaqı daxilində ziddiyyətlər ancaq çoxalacaqdır.