Vilnüsda sammit: gözləntilər və reallıq

Şimali Atlantika Alyansının (NATO) illik sammitlərinin keçirilməsi ənənəsi nisbətən olaraq bu yaxınlarda əmələ gəlib. Bir çox ekspertlər hesab edirlər ki, bu format artıq öz qeyri-effektivliyini göstərib. Bu, ilk növbədə onunla əlaqədardır ki, belə sammitlərin yüksək effekti əslində əhəmiyyətli praktik komponent olmadan ictimai rəyə fraqmentar informasiya təsirinə çevrilib. Bəli və informasiya planında da onu effektiv adlandırmaq çətindir, çünki Qərb sammitlərsiz də öz təbliğatını nəzarəti altında olan institutlara tətbiq edir. Digər tərəfdən, NATO-nun bu toplantılarının alyansın özü üçün ondan ibarətdir ki, görüşlərin yekunları üzrə qərbultra-liberal dəyərlərinin adeptlərinin şişirdilmiş gözləntilərinin tam uyğunsuzluğunu ortaya çıxır.

Düşünürəm ki, Vilnüsdə NATO-nun keçmiş sammiti yuxarıdakı tezisi tam təsdiqləyib. Üstəlik, bu, hətta Ukraynanın keçmiş prezidenti Poroşenkoya da aydın idi, hansını anti-qərb siyasətçi adlandırmaq çətindir və hansı alyans ölkələrinin dəstəyi olmadan yalnız keçmiş SSRİ-nin geniş ərazilərində şirniyyat satan, 90-cı illərin biznesmeni karyerasına arxalana bilərdi.

Belə ki, taleyin hökmü və NATO-nun siyasi texnologiyaları ilə çoxmilyonlu ölkədə siyasi gücün zirvəsində vaxtı ilə olan hətta bu xaidm sammitdən məyus olduğunu gizlətmirdi. O bildirdi ki, Vilnüsdəki tədbir əslində 2008-ci ildə Buxarestdə keçirilən sammitin surəti olmuşdur. Yəni, 15 il ərzində struktur niyyətlərdən başqa kardinal heç bir şey yaratmayıb. Ultra-liberal qərb dəyərlərinin fanatları üçün sakitləşmək və anlamaq vaxtıdır ki, əgər alyans 15 ildən sonra da mövcud olarsa, onun qərarları və siyasəti – xüsusən də postsovet məkanı ölkələri üzrə -əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməyəcəkdir.

Qeyd etmək lazımdır ki, NATO mətbəxi ilə yaxşı tanış olan qərb xadimlərinin sözlərində alyansın Ukraynaya nə təklif edə biləcəyi ilə bağlı gizlənilməyən pessimizm müşahidə olunur. Belə ki, NATO-nun keçmiş baş katibi Xavyer Solana bildirib ki, Rusiya ilə birbaşa toqquşmadan qaçınmaq lazımdır. ABŞ-ın keçmiş dövlət katibi Con Bolton Ukraynanın NATO-ya daxil olması haqqında söhbətləriboş vaxt itkisi adlandırıb. Alyansın hazırkı baş katibi Yens Stoltenberqin 2014-cü ildən Ukrayna ilə əməkdaşlıq barədə sözləri isə xarici siyasətdə NATO ilə əməkdaşlığa mərc edənlər üçün bir növ hökm olmuşdur. Belə çıxır ki, hərbi-siyasi blokla doqquz illik tərəfdaşlıq, əslində Ukraynaya döyüş meydanında dönüş nöqtəsinə nail olmağa imkan verməyib.

Səbəb ondan ibarətdir ki, postsovet ölkələrinə informasiya təsiri üzrə təlimatlardanfantaziya və yanlış təsəvvürlərə baxmayaraq, bu regionun alyans üçün əsas dəyəri – Rusiya ilə mübarizədə onu taran kimi istifadə etmək imkanıdır. 

Bu zaman Qərbdə sadə iki səviyyəli idarəetmə arxitekturası fəaliyyət göstərir. Postsovet ölkələrində, hansılarda hakim dairələr müvafiq siyasətlə milli yönümlü elita var, minimum proqram həyata keçirilir. O ondan ibarətdir ki, çoxlu sayda nəzarət edilən və maliyyələşdirilən media mənbələri, ictimai təşkilatlar, media xadimləri və partiyalar vasitəsilə ictimai rəydə anti-Rusiya meynstrimiformalaşdırmaq üçün. Belə yanaşma çərçivəsində, ən böyük qonşu ilə zahirən zəruri görünən mehriban qonşuluq münasibətlərinin qurulmasınının tərəfindən olan hər kəsi “beşinci kolon”un nümayəndələri və Kremlin əlaltısı elan edirlər. İş o yerə gəlir çatır ki, hətta sağlam düşüncəli ekspert birliyi hərdən aqressiv informasiya təzyiqinə dözə bilmir və öz mövqeyini müdafiə edə bilmir. Beləliklə, informasiya meydancasında demək olar ki, alternativ baxış nöqtələri qalmır. Və çox az adam o barədə düşünür ki, söz azadlığı və plüralizmlə bağlı şüarların arxasında əslində əks gündəm gizlənir. Amma bu o ölkələrə aiddir ki (məsələn, Belarus, Qazaxıstan və bizim Azərbaycan), harada hakim dairələr dövlət quruluşunun ən mühüm məsələləri  üzrə qərarların qəbulunda real suverenliyin itirilməsinin zərərliliyinidərk edirlər.

Ölkələr, hansılarda hakimiyyət sadəcə olaraq kollektiv Qərbin mövqelərinin translyatorudur, daha da irəli gedirlər. NATO elitasının maksimim-proqramlar katokunun altına düşənlər sadəcə olaraq anti-Rusiya siyasi və hərbi maşınlarına çevrilirlər, hansılara intihar layihələrinin həyata keçirilməsində həsəd aparılmayanrol ayırıblar. Alyansın özü bu zaman müvafiq texniki dəstəyi göstərir. Lakin əgərşikəst edilən talelərin sayı haqqında düşünməsək, onun “sadələşdirilmiş qəbul sxemləri” haqqında vədləri sadəcə gülünc görünərdir.

“Sadələşdirilmiş qəbul sxemləri” adlandırılan bunlar nələrdir? Sualın cavabı zahirdədir və hökm kimi səslənir: BU SÖZLƏR HEÇ BİR MƏNA DAŞIMIR! Belə çıxır ki, biz hələ çox və uzun müddət cəhd etmək lazımdır ki, Şimali Atlantika Alyansında iştirak etmək haqqında arzular heç olmasa bir az reallığa yaxınlaşsın. Bu zaman heç kim bu fantazmoqoriyanın hər hansı bir müddəti haqqında danışmır…

Şimali Atlantika Alyansı siyasətinin yerli adeptlərinin məqsəd və vəzifələri daha aydın olur: onlar ondan ibarətdir ki, postsovet ölkələrində əsas qonşu ilə qarşılıqlı hörmət və maraqlara əsaslanan konstruktiv münasibətlərin qurulmasına yol verməməkdir. Yəni Rusiya əleyhinə layihələrə çevirmə – qərb elitasının bizim ölkələr üçün hazırladığı həmin taledir. Əminəm ki, bu regionun sakinləri, o cümlədən Azərbaycan da düşünməlidir ki, zombiləşmiş və Qərb tərəfdən idarə edilən qüvvələr ölkəni hara apara bilər. Mənim fikrimcə, bu qüvvələr artıq ən sadə və aydın olan çağırışlara adekvat reaksiya verə bilmirlər. Nə yaxşı ki, Azərbaycanın ali siyasi rəhbərliyi milli maraqları qoruyur və və dövlətin marionetkaya çevrilməsinə yol vermir.

Əgər Vilnüs görüşünə qayıtsaq, o zaman sammit sadəcə göstərdi ki, belə format beynəlxalq gündəliyə təsir edə biləcək qərarların qəbulu üçün tamamilə yararsızdır.

Bunun əyani təsdiqi – Ukrayna liderinin fotoşəkilləridir, hansı ki, Vilnüsdə olantədbirdə tənha və pərişan görünürdü. Ona tədricən çatır ki, bütün bu hekayənin başlamasından xeyli əvvəl Vaşinqton və Brüssel ofislərində onun üçün hansı rol hazırlanmışdır. Ukrayna rəhbərliyinin çaşqınlığının təzahürü ölkənin XİN-nin başçısı Dmitri Kulebanın o barədə sözləri olmuşdur ki, hakimiyyət NATO-ya daxil olmaq üçün yerinə yetirilməli olan tələblərin dəqiq siyahısını bilmir.